Phandle Staturya la Amerikiyake

Styago

E Phandle Staturya la Amerikiyake (PhSA), Maladine Statura e Americhiake (MSA), vay Unitime State el Amerikatar (USA) si yekh them andi Norduni-Amerika. O may bare populaciako foro ando them si o Nevo York Foro tha o sherutno foro si o Washington DC.

O akanutno prezedinto el themesko si o Joe Biden thay i viche-prezedintka si i Kamala Harris.

O phuraniben el themesko dzhal katar el XVII-to shelibershestar. Athoska andel bersh 1776 deklarisardine e Indepencia katar i Bari Britania.

Ama may anglunes sas el koloniura e Evropake themenke, sar andi Florida, Virginia thay Massachusetts, el may phurane thana kay aresle e manusha katar i Evropa.

But manusha sas line el Afrikatar te keren buti sar sklavura ando them, may anglunes ko Jamestown ando bersh 1619. Pala kodova, sas may but zakonura te kerel yekh rasistikani sistema kay el parne manusha sas el voyake manusha thay el manusha kay sas len kali morti sas len i may telutni pozicia andi societeta.

Palal o IIto Sundalesko Mariben, e Unitime State sas andyekh konflikto e Sovietikne Thagaribnasa thay el Marksistikani ideologasa kay buchholas o “Shudro Mariben”.

Etimologia

O angluno dokumentirime hasnipe e frazako "Phandle Staturǎ la Amerikaqe" si jekh lil katar o 2 Januari 1776. O Stephen Moylan, jekh Kontinentalno Armiako aźutipnasqo manuś e Generalosqo George Washington, xramosardǎs e Joseph Reedesqe, Washingtonosqo aide-de-camp, rodindoj te ʒal "pherdo thaj but zoraça katar e Phandle Staturǎ la Amerikaqe ʒi k-i Spania" te roden ažutipe ko Revolucionarno Maripnasko zumavipe. O angluno pindžardo publikano hasnipe si jekh anonimno esejo publićirime k-i gazeta anθar o Williamsburg, The Virginia Gazette, k-o 6 Aprilo 1776. Ko Juni 1776, e vorbe "Phandle Staturǎ la Amerikaqe" sikavden pen ko Artiklurǎ vaś Konfederacia thaj k-i Deklaracia vaś Independenca. O Dujto Kontinentalno Kongreso adoptisardǎs i Deklaracia vaś i Independènca ko 4-to Juli o 1776-to berś.

Ekonomia

O them USA sas i maj bari ekonomia k-i lumia nominalo kotar o 1890. O 2023-to berśesqo nominalo U.S. bruto domestikano prodùkto (BDP) 27 triliònură dolari sas o maj baro anθ-i lumja, konstituisarindoj opral 25% anθar i globalo ekonomia vaj 15% anθ-i paritàta e zorăqi te kinel pes (PPP). Katar o 1983 źi ko 2008, o barjaripe e berśesqo BDP e U.S.-esqo sas 3.3%, ande relacia e 2.3% ponderime prodùsoça vaś o aver kotor e Grupaqo e Eftaqo. O them si angluno k-i lumia palal o nominalo BDP, dujto kana si aźustirime palal e paritetura e bikinimaske zorake (PPP), thaj injato palal o PPP-aźustirime BDP po manuš. Si les o maj baro disponibilo kheresko inkomesti po manuš maškar e OECD thema.

Kotar e 500 majbare kompanie ki lumia, 136 si len o sherutno than ki U.S. O U.S. dolaro si i valuta maj but utilizirime anθ-e maśkarthemutne transakcie thaj si i lumjaki maj angluni rezervàciaqi valuta, źangli katar i themesqi dominantno ekonomia, lesqi armàta, o petrodolàro sistemo, thaj lesqo phanglo eurodolàro thaj baro U.S. trezori marketo.[266] Nesave thema utilizin la sar oficijalno valuta thaj ande aver si de facto valuta. Si les kontraktura pala slobodo bikinipe bute themenca, mashkar lende vi o USMCA. O U.S. sas po dujto than ano Globalno Konkurenciako Raporto ko 2019, palo Singapore. Kana lesqi ekonomia aresli jekh post-industriàlo nivelo e barjaripnasqo, e Amerikaqe Thema ačhile jekh industriàlo zor. Sar ko 2021, o U.S. si o dujto maj baro them savo kerel produkcia palal i Kina.

Ćhiba

Kana but ćhiba si vakerde an-e Amerikaqe Staturǎ, i anglikani ćhib si maj but vakerdi thaj xramosardi. Vi te naj ofiśiàlo ćhib anθ-o federalo nivèlo, varesave zakonură, sar so si e trebutnimata vaś i naturalizàcia, keren standardizàcia e anglikane ćhibǎqi, thaj so majbut staturǎ kerden zakonurǎ ke i anglikani ćhib sas prinʒardi sar ofiśiàlo. Trin staturǎ thaj śtar Ph.S.A. teritorije pindžarde lokalno vaj indigenous čhiba paše e anglikani ćhib, maškar lende o Hawaii (Hawaiicka), Alaska (biš Indigenikane čhiba), South Dakota (Sioux), Amerikaqi Samoa (Samoano), Puerto Riko (Spanijako), Guam (Chamorro), thaj e Nordutne Mariane Insule (Karolinikane thaj Chamorro). Sa khetane, 169 Nativne Amerikaqe shiba si vorbime ande Amerikake Staturya. Ano Puerto Riko, i Spanijaki ćhib si maj but vakerdi sar i Anglikani ćhib.

Palal o American Community Survey ando 2010, karing 229 milionura manuša katar e sasti U.S. populacia 308 milionura vorbinas numaj anglikani ćhib khere. Karing 37 milionura vorbinas spanijaki chib khere, so kerel lan e dujto maj butivar hasnime chib. Aver ćhiba save si vorbime khere katar jekh miliono manuša vaj maj but si kinezikano (2.8 milionura), tagalo (1.6 milionura), vietnamezikani (1.4 milionura), francuzikani (1.3 milionura), koreansko (1.1 milionura), thaj germanikani (1 milionura).

E 50 Shtatura

Ando them si pandzhvardesh shtatura. Von si:

1. i Alabama
2. i Alaska
3. i Arizona
4. o Arkansas
5. i Kalifornia
6. o Kolorado
7. i Konetikut
8. o Delawero
9. i Florida
10. i Georgia
11. i Hawaii
12. o Idaho
13. o Illinois
14. e Indiana
15. i Ayowa
16. o Kansas
17. o Kentuki
18. i Louisiana
19. o Mayno
20. o Marilando
21. o Masachusets
22. o Mishigan
23. i Minesota
24. o Misisipi
25. o Mizuri
26. i Montana
27. i Nebraska
28. i Nevada
29. o Nevo Hampshayro
30. o Nevo Dzherzi
31. o Nevo Meksiko
32. o Nevo Yòrko
33. i Nordutni Karolina
34. i Nordutni Dakota
35. o Ohayo
36. i Oklahoma
37. o Oregon
38. i Pensilvania
39. i Rhodoski Izola
40. i Sudutni Karolina
41. i Sudutni Dakota
42. o Tenesi
43. o Teksas
44. o Yutah
45. o Vermonto
46. i Virginia
47. o Washingtono
48. i Vestutni Virginia
49. o Wiskoncin
50. o Wayomingo

Washington, D.C., Sherutno Foro la PhSA