Louis Kouturat

Jekh patreto pal-o Louis Kouturat

O Louis Kouturat (vaj Couturat, phendo francuzikanes: [kutyʁa]; o 17-to januàro 1868 – o 3-to avgòsto 1914) sas jekh Francuzikano godǐpnasqero manuś, jekh ginavnǎtòri, filozòfo thaj lingvìsto. O Kouturat sas o dad e konstruktirime ćhibǎqo Ido.

O Ʒuvdipen thaj i edukàcia

Biǎndilo anθ-o gav Ris-Orangis, Essone, Franca. Anθ-o berś 1887 vov giravdǎs k-i Śkola Normàlo Opralutni te siklǒvel i filozofìa thaj e mathemàtika. Anθ-o 1895 vov sas profesòro anθ-i filozofìa k-o Universitèto anθar o Toulouse thaj anθ-o 1897 sas profesòro anθ-i mathematanqi filozofìa k-o Universitèto anθar i Kaen Normandi, kaj phendǎs kë sas laćhes gïndisarde e „transfinìte” ginavnǎ. Pala cïra vrjàmǎ anθ-o Hanover siklǒvindoj e xramosarimata e Leibniz-osqe, vov areslǎs te avel o asistènto k-o Henri-Louis Bergson k-i Koleź e Francaqi anθ-0 1905.

Lesqi buti

Vov sas o korkorro baro vak anθ-i Franca kaj phendǎs ke o simbolikano logiko kaj areslǎs anθ-e berśa anglal o Ljùmǎqo Maripen o I-to sas laćho, najis lenqe, e xramosarimata e Charles Sanders Peirce-osqe, o Giuseppe Peano thaj lesqi śkola thaj maj alosardes i pustik E Mathematenqe Ćhaćhimata kaθar o amal e Kouturatosqo o Bertrand Russel. Sar o Russel, o Kouturat dikhlǎs o simbolikano logiko sar jekh ćokano kaj d-aśtisardǎs te kerel avancurǎ anθ-e solduj umala, e mathematika thaj i mathematanqi filozofìa. Anθ-o akava, lesqo duśmàno sas o Henri Pwankare, kaj sas zorales mamuj e zumavlimata e Kouturatosqe te kerel interèzo maśkar e Francuzikane manuśenθe palal o simbolikano logiko. Sar ame śaj dikhas e butǎ maj śukares akana ke sas kodo but berśa anθ-o nakhlo vaxt, ame śaj dikhas ke e gïndură e Kouturatosqe sas dosta jekhfǎlnes k-o logikìsmo e Russelosqo, tha' o Pwankare aʒukerdǎs o intuicionismo e Brouwerosqo.

Lesqi jekhto bari publikàcia sas De Platonicis mythis (1896). Anθ-o 1901, vov publikisardǎs O Logiko e Leibnizosqo, kaj sas jekh barvalo rodipen anθar o Leibniz o logikutno, bazime p-e pesqe rodimata anθ-o baro Leibnizosqo Nachlass (dobïndimata) anθ-o Hanover. Madikh kë o Leibniz mulo anθ-o 1716, lesqe xramosaripnasqe dobïndimata ći sas kataloguirime ʒi k-o berś 1895. Nùmaj pala gova sas śajutno te determinisarel o buxlǎripen e bi-publikisarde Leibnizosqe butǎnqo p-o logiko. Anθ-o 1903, o Kouturat publikisardǎs but kaθar akaja butǐ anθ-jekh aver baro volùmo, lesqo Opuscule et Fragments Inedits de Leibniz, kaj sas anθre but maśkar e lilenθe kaj vov eksaminisardǎs kana xramosardǎs O Logiko. O Kouturat sas o jekhto te prinʒarel ke o Leibniz sas o maj baro logikutno anθ-e sa e 2.000 berśa kaj xulaven o Aristotelo kaθar o George Boole thaj o Augustus de Morgan. Jekh baro kotor e nevǎripen e Leibnizosqo anθ-o 20-to śeliberś si karfinǎrdo anθar e zumavlimata e Kouturatosqe te kerel editoriàlne thaj eksegetikàlne (tekstosqe interpretàciaqe) butǎ. Akava butǐ p-o Leibniz sas śukares dikhli e Russelosθar, kaj vi xramosardǎs jekh pustik p-o Leibniz anθ-o berś 1900, thaj anθa kodo śirdǐne penqo profesionàlo dujvakǎripen thaj amalipen.

Anθ-o berś 1905, o Kouturat publikisardǎs jekh lil p-o logiko thaj p-e bàzurǎ e mathematenqe (kaj sas les vi jekh apendìkso p-i filozofìa e mathematenqi e Kantosθar) kaj sas anglunes konceptisardi sar jekh amboldipen e pustikǎθar E Mathematenqe Ćhaćhimata kaθar o Russel. Anθ-o sajekh berś, vov publikisardǎs I Algèbra e Logikosqi, jekh klasiko giravipen k-i Booleàno algèbra thaj e publikàcie e C.S. Pierceosqe thaj Ernst Schröderosqe.

Anθ-o 1907, o Kouturat dǎs vast te kerel i konstruktirime ćhib Ido, jekh vìca e Esperantosθar, thaj sas o maj baro arakhutno e Ido ćhibǎqo ʒi k-o agor pesqe ʒuvdipnasqo. Sar kerdǎs advokàcia vaś jekh konstruktirime maśkarthemutni ćhib, konstruktirime pal-e logikàlne gïndurǎ thaj vokabularoça lino kaθar e ekistuindoj Evropaqe ćhibǎ, i butǐ e Kouturatosqi vaś e Ido sas miazutni k-i butǐ kaj kerdǎs o Peano vaś i Interlingua. Sar suportisardǎs e Ido, o Kouturat phiravdǎs maj dur p-o sajekh drom sar o Leibniz; o Leibniz akhardǎs e manuśen te keren jekh universàlo (khethani) simbolikano thaj konceptuàlo ćhib kaj vov anavǎrdǎs characteristica universalis.

O Kouturat, kaj ći paklǎs anθ-o maripen, sas mudardo kana pesqo mobìli vaj pesqi maśina sas mardi kaθar aver mobìli vaj maśina kaj ingerdǎs e komandisarimata vaś i mobilizàcia e Francuzikane Armàtaqi, anθ-i jekhto etàpa anθar o Sundalesqo Maripen o I-to.

Vov dikhlǒvel sar personaźo anθ-o 2010-esqo novèlo e Joseph Skibellesqo, A Curable Romantic.

Pustiklekhipen

• 1896 De Platonicis mythis Thesim Facultati Litterarum Parisiensi proponebat Ludovicus Couturat, Scholae Normalae olim alumnus. Parisiis: Edebat Felix Alcan Bibliopola. MDCCCXCVI. 120 p.
• 1896. De l'Infini mathématique. Republished 1975, Georg Olms.
• 1901. La Logique de Leibniz. Republished 1961, Georg Olms. Donald Rutherford's English translation in progress.
• 1903. Opuscules et Fragments Inédits de Leibniz. Republished 1966, Georg Olms.
• 1903. Histoire de la langue universelle. Paris: Hachette. With Léopold Leau. Republished 2001, Olms.
• 1905. Les Principes des Mathematiques: avec un appendice sur la philosophie des mathématiques de Kant. Rupublished 1965, Georg Olms.
• 1905. L'Algèbre de la logique. Jourdain, P.E.B., trans., 1914. The Algebra of Logic. Open Court. Project Gutenberg.
• 1907. Les nouvelles langues internationales. Paris: Hachette. With Léopold Leau. Republished 2001, Olms.
• 1910. Étude sur la dérivation dans la langue internationales. Paris: Delagrave. 100 p.
• 1910. Louis Couturat, O. Jespersen, R. Lorenz, Wilhelm Ostwald and L.Pfaundler, International Language and Science: Considerations on the Introduction of an International Language into Science", Constable and Company Limited, London.
• 1915. Dictionnari Français-Ido. Paris: Chaix. Avec Louis de Beaufront. 586 p.
• 1983. L'oeuvre de Louis Couturat. Presses de l'Ecole Normale Supérieure. Proceedings of a conference.
• Ivor Grattan-Guinness, 2000. The Search for Mathematical Roots 1870-1940. Princeton Uni. Press. Bibliography contains 27 items by Couturat.